Checklist duurzaam vrijwilligerswerk

Stel: je hebt een of meerdere vrijwilligersprojecten voor ogen, en je wil weten: gaat het om duurzaam vrijwilligerswerk? Deze checklist helpt jou de juiste vragen te stellen.

Er bestaat jammer genoeg in België geen erkend label dat duidelijk maakt welke organisaties duurzaam buitenlands vrijwilligerswerk aanbieden. Daarom is het aan jou om waakzaam te zijn wanneer je je engageert om een buitenlandse stage of vrijwilligerswerk te doen. Ook voor de organisaties op Go Strange is het een goed idee om een kritische bril op te zetten.

Hoe kan je dat doen?

• Stel de juiste vragen, aan de organisatie of het project waar je je voor engageert, én aan jezelf. De checklist hieronder zet je goed op weg.
• Verwacht 100% transparantie! Als een organisatie geen eerlijk antwoord kan of wil bieden op jouw vragen, is dat een goede reden om niet voor deze organisatie te kiezen. 
• Vergelijk het aanbod van verschillende organisaties (check hiervoor IK ZOEK/Vrijwilligerwerk).
• Vind je het antwoord niet op een vraag of ben je het niet zeker? De organisaties vermeld op Go Strange doen vaak infoavonden waar je al je vragen kan stellen. Bekijk onze gostrange.be/kalender.

Doe je vrijwilligerswerk via het European Solidarity Corps? Dan kom je terecht bij een erkende vrijwilligersorganisatie en is het risico op voluntoerisme kleiner.

Checklist: duurzaam vrijwilligerswerk 

Vragen over de opzet van het project

1. Waar gaat het geld heen dat jij betaalt om vrijwilligerswerk te doen? In welke mate gaat dit naar het project zelf, naar logies en reiskosten of vooral naar de zendende (Westerse) organisatie?
2. Welke positieve, langetermijnimpact heeft de organisatie of het project in de lokale gemeenschap? Wordt de lokale gemeenschap er beter van, dat jij daar heengaat als buitenlandse vrijwilliger? Op welke manier dan wel?*
3. Wordt in het project respectvol samengewerkt met lokale partners? Wie zijn de lokale partners? Worden lokale mensen ook goed behandeld, bv. door een eerlijke betaling voor wat ze doen?
4. Blijft het project ook functioneren zonder de aanwezigheid van vrijwilligers? Het is meer duurzaam als vrijwilligers een ondersteunde rol opnemen, maar de kern van de werking gedragen wordt door (lokale) professionals of langdurige vrijwilligers.

Vragen over de selectie en omkadering van vrijwilligers

1. Is er een screening of selectieprocedure? Of mag iedereen mee die betaalt en zijn er geen voorwaarden? Net zoals bij andere soorten ‘werk’ is het een goede zaak dat bij vrijwilligerswerk jouw kandidatuur grondig bekeken wordt om een mismatch te vermijden. Het is een goede zaak dat bepaalde verwachtingen aan jou als vrijwilliger gesteld worden (bv. bepaalde taalkennis, vaardigheden, opleiding, ervaring ...). Het is uiteindelijk de bedoeling dat jouw bijdrage een meerwaarde is voor het hele project – en niet alleen een meerwaarde voor jezelf.
2. Word jij als vrijwilliger goed voorbereid, opgeleid en begeleid? Bv. is er vorming vooraf of gedurende de eerste dagen/weken, een coach en professionals die jou kan aansturen?

Vragen over het soort vrijwilligerswerk

1. Gaat het om kort vrijwilligerswerk (enkele weken) of lange termijn? Hoe langer je vrijwilligerswerkperiode, hoe duurzamer de impact is.
2. Houdt het vrijwilligerswerk in dat jij als vrijwilliger rechtstreeks met kinderen werkt; zoals bijvoorbeeld in een weeshuis, met straatkinderen of op een school? Doe dit liever niet. Het is bewezen dat veelvuldige, vluchtige contacten met buitenlandse vrijwilligers schadelijk zijn voor het welzijn van kwetsbare kinderen. Zeker als je geen specifieke vaardigheden hebt (bv. pedagogische opleiding) of als het kort vrijwilligerswerk is (minder dan 6 maanden), valt dit sterk af te raden.
3. Gaat het om activiteiten waar het behoud van de natuur of erfgoed (bv. stranden schoonmaken, bossen opruimen, onderhoud van erfgoed  ...) of fysieke arbeid (bv. ecologisch boerderijwerk)? De kans is een pak kleiner dat je daar een negatieve impact hebt. Tijdens een kort verblijf kan je daar wel een positief verschil maken. Al moet je ook waakzaam blijven dat je als onbetaalde vrijwilliger geen kansen ontneemt van de lokale arbeiders.
4.  Is het vrijwilligerswerk slechts een klein onderdeel van een reisprogramma met hoofdzakelijk toeristische activiteiten? Kies liever voor een programma waarin vrijwilligerswerk de hoofdzaak is, geen bijzaak.

Vragen aan jezelf

Daarnaast is het ook belangrijk dat je een aantal vragen aan jezelf stelt:

1. Waarom wil je buitenlands vrijwilligerswerk doen? Gaat dit enkel om jezelf (bv. ‘ik zoek uitdagend avontuur’ ‘ik wil me ontwikkelen’ ‘Dat staat goed op mijn CV’) of om echt iets te leren over/samen te werken aan globale uitdagingen? Tip: Als jouw eigen noden primeren, kies dan liever voor een ander soort buitenlandse ervaring, zoals een buitenlandse studie of inleefreis.
2. Wat wil je zelf uit die ervaring halen? Tip: wees realistisch en bescheiden! Tijdens een korte vrijwilligerservaring zal je geen diepgaand inzicht krijgen in een cultuur en kan je geen bergen verzetten. Belangrijk is om met een bescheiden, open houding te vertrekken naar het buitenland, stel je niet op als de “witte redder” (white saviour) die alle problemen gaat oplossen.
3. Welke vaardigheden heb jij te bieden? Tip: zoek een vrijwilligerservaring waar je een concrete vaardigheid kan inzetten en jezelf hier verder kan rond ontwikkelen.

* Vind je het moeilijk om je in te beelden of je als vrijwilliger iets bijdraagt? Beeld je dan de omgekeerde situatie in: dat een buitenlandse vrijwilliger naar België zou komen om er gedurende bv. 2 weken in een project te werken in jouw school, buurt of vereniging. Zou die een waardevolle bijdrage kunnen leveren, op zo’n korte tijd? Als het antwoord nee is, dan geldt wellicht hetzelfde voor jou als je elders gaat. Zoek dan liever een ander soort project.