Terug

Voluntoerisme vs. duurzaam vrijwilligerswerk: wat is het verschil?

Voluntourism

‘Voluntourism’, “voluntoerisme”, “vrijwilligerstoerisme” of “weldoenertoerisme”: het zijn verschillende namen voor hetzelfde fenomeen: buitenlands vrijwilligerswerk dat meer kwaad doet dan goed en dus niet duurzaam is. Hoewel jongeren uit goede bedoelingen aan zo’n initiatieven deelnemen, hebben ze een eerder negatieve impact op mens, natuur en/of welvaart.

De tegenhanger is dan “verantwoord”, “eerlijk” of “duurzaam” vrijwilligerswerk: vrijwilligerswerk dat de principes van duurzame ontwikkeling nastreeft.

Vooral bij kortlopend vrijwilligerswerk in het Globale Zuiden moet je hier waakzaam voor zijn voor voluntoerisme. Zeker projecten met een hoge ‘aaibaarheidsfactor’ zoals het rechtstreeks helpen van kinderen, dieren ... zijn erg vatbaar hiervoor.

Waarom bestaat voluntoerisme?

Elke organisatie die dat wil, kan buitenlands vrijwilligerswerk aanbieden. Organisaties die vrijwilligerswerk in het buitenland aanbieden, zijn dus niet noodzakelijk liefdadigheidsorganisaties maar hebben vaak commerciële doelen. Het uitsturen of ontvangen van buitenlandse vrijwilligers kan voor organisaties een manier zijn om veel winst te maken. Dan schuilt het gevaar dat winst maken primeert op de échte doelstelling van buitenlands vrijwilligerswerk: mensen ter plaatse helpen.

Maar wat is dan het probleem precies?

Er zijn eigenlijk twee problemen:

(1) Voluntoerisme gaat gepaard met een niet-duurzame of zelfs negatieve impact ter plaatse. Jouw goede bedoelingen kunnen dus ongewild negatieve effecten hebben op lokale gemeenschappen. Zo zijn er tal van voorbeelden van vrijwilligersprojecten in het Globale Zuiden die de lokale economie ontwrichten, uitbuiting in de hand werken of een “weeshuisindustrie” creëren. Ook stroomt het geld dat jij betaalt, onvoldoende of niet naar de lokale gemeenschap maar naar de (meestal Westerse) tussenorganisaties. Kortom, voluntoerisme gaat lijnrecht in tegen de basisprincipes van duurzaam reizen.

(2) Voluntoerisme isook misleidend. Het vrijwilligerswerk wordt erg rooskleurig voorgesteld en jouw persoonlijke impact wordt overdreven. Dat is niet toevallig: als kandidaat-vrijwilliger word jij als een consument gezien die overtuigd moet worden. Vaak kom je ook terecht in een grote groep buitenlandse vrijwilligers waardoor contact met de lokale gemeenschap beperkt blijft. De kans is daarom groot dat jij als vrijwilliger teleurgesteld zal zijn, omdat je verwachtingen niet ingelost werden.

Knipperlicht! Hoe herken je voluntoerisme? 

Wanneer moet je “alarm” echt afgaan, en is dus extra waakzaamheid geboden?

  1. Wordt er een héél rooskleurig beeld geschetst van het buitenlands vrijwilligerswerk?
  2. Is de boodschap van de organisator dat enkel jouw goede bedoelingen tellen? Dat alleen al tijd en liefde geven, een hulp is voor kwetsbare gemeenschappen?
  3. Wordt jou voorgespiegeld dat jouw bijdrage als vrijwilliger – hoe kort of klein ook – een grote impact zal hebben op het welzijn van de lokale gemeenschap?
  4. Ligt de focus op wat vrijwilligers uit het project halen, maar blijft de impact van het project op de lokale gemeenschap helemaal buiten beeld?
  5. Ligt in de beeldvorming (website, sociale media, ...) van de organisatie de klemtoon op Insta-proof beelden van jongere kinderen of dieren? Heb je het gevoel dat die mooie beelden jou proberen overtuigen, en spelen ze in op jouw verlangen om te willen helpen?

Is het antwoord meestal ja? Dan is de kans groot dat het om niet-duurzaam vrijwilligerswerk gaat.

Wat te doen? Doe de check voor je vertrekt.

Leer welke kritische vragen stellen vooraleer je je engageert als vrijwilliger in het buitenland, met deze handige checklist voor duurzaam vrijwilligerswerk.

Meer weten?